Definicja

Parentyfikacja to zjawisko polegające na przejęciu ról i obowiązków rodziców przez dzieci, w wyniku czego dzieci wykonują zadania i przyjmują postawy przypisane dorosłym, zaniedbują również swoje potrzeby na rzecz potrzeb rodzica lub innego członka rodziny. Wpływa to znacząco na rozwój dziecka, utrudniając realizację zadań rozwojowych jak na przykład nauka w szkole czy kształtowanie relacji z rówieśnikami. Parentyfikację można zaliczyć do przemocy ponieważ dziecko zaniedbuje swoje potrzeby na rzecz potrzeb rodzica lub innego członka rodziny. Powodem występowania parentyfikacji może być międzypokoleniowe przekazywanie dysfunkcyjnych ról i obowiązków rodzinnych, migracje, zaburzenia osobowości czy konflikty małżeńskie.

Rodzaje parentyfikacji

Parentyfikacja instrumentalna jest związana z prowadzeniem domu, dziecko musi wykonywać codzienne czynności takie jak pranie, sprzątanie, gotowanie, nie ze względu na sprawiedliwy podział obowiązków ale na niewypełnianiem ich przez rodzica.

Parentyfikacja emocjonalna występuje gdy dziecko odpowiada za stworzenie pozytywnej atmosfery w domu, oznacza to że dziecko w celu zaspokojenia potrzeb emocjonalnych i społecznych członków rodziny staje się ich powiernikiem lub nawet terapeutą.

Po za głównymi dwoma rodzajami paretyfikacji można wyróżnić jeszcze cztery szczególne rodzaje:

Seksualna, będąca równocześnie najbardziej szkodliwą formą parentyfikacji, w której dziecko staje się partnerem seksualnym dla rodzica lub zmuszane jest to obserwowania czynności seksualnych opiekunów.

Medyczna, w której ze względu na chorobę rodzica, dziecko sprawuje nad nim opiekę, umawia na wizyty, jest odpowiedzialne za podawanie leków jak również za komfort psychiczny jak i fizyczny.

Informacyjna, polegająca na tym, że dziecko jest jedynym źródłem informacji dla rodzica, jest również odpowiedzialne za zarządzanie domem i podejmuje decyzje, które powinien podejmować opiekun.

Rodzinna występuje gdy na dziecku spoczywa odpowiedzialność za opiekę nad młodszym rodzeństwem lub innym członkiem rodziny.

Różne rodzaje parentyfikacji mogą występować równocześnie a ich intensywność różni się w zależności od indywidualnej dynamiki w rodzinie.

Konsekwencje

Skupiając się nad konsekwencjami parentyfikacji możemy zauważyć sporą dysproporcję w liczbie negatywnych konsekwencji w stosunku do tych pozytywnych. Osoba doświadczająca parentyfikacji, ze względu na uwarunkowania kulturowe może być postrzegana jako pomocna, uczynna i bardzo dojrzała jak na swój wiek. Jednakże jest to spowodowane tym że już w bardzo młodym wieku musiała poświęcić swoje beztroskie dzieciństwo na rzecz wcielenia się w rolę dorosłego. Niestety, przez to że postrzegamy nadmierną troskliwość i odpowiedzialność za coś pozytywnego nie dostrzegamy negatywnych skutków z jakimi mierzą się osoby doświadczające parentyfikacji jak na przykład niskie poczucie własnej wartości i skuteczności, stany lękowe czy trudności w relacjach.

Jak poradzić sobie z parentyfikacją

Możliwością poradzenia sobie z parentyfikacją zarówno jako osoba jej doświadczająca jak i jako rodzic może być zasięgnięcie porady w ramach konsultacji dla rodziców oraz indywidualna psychoterapia dla dziecka lub osoby dorosłej.

Bibliografia

Borchet, J., Hooper, L. M., Tomek, S., Schneider, W. S., & Dębski, M. (2021). Parentification in Polish Adolescents: a Prevalence Study. Journal of child & adolescent trauma, 15(3), 567–583. https://doi.org/10.1007/s40653-021-00411-8

Huczewska, I., & Mynarska, M. (2023). From parentification to parenthood: caregiving responsibilities in childhood and childbearing desire in young adulthood. Journal of reproductive and infant psychology, 1–15. Advance online publication. https://doi.org/10.1080/02646838.2023.2220356