Terapia – dlaczego warto?
Świadomość społeczna dotycząca zdrowia psychicznego wzrasta z roku na rok, co jest wspaniałą wiadomością – coraz więcej osób zaczyna na poważnie troszczyć się nie tylko o swoje ciało, ale też o swój umysł i swoją psyche, z ciałem nierozerwalnie związaną. A sama psychoterapia to oczywiście coś więcej niż rozmowa – to ukierunkowany proces pracy nad sobą, wsparcie w przezwyciężaniu trudności emocjonalnych oraz przestrzeń do zrozumienia i zmiany schematów zachowań. Badania potwierdzają, że dobrze dobrana i systematyczna terapia przynosi mierzalne efekty: redukuje objawy lęku i depresji, poprawia relacje interpersonalne oraz wzmacnia poczucie własnej wartości – pomaga zbliżyć się do samego siebie, odkryć nowe perspektywy i żyć autentycznie, pełnią życia, radząc sobie z problemami codzienności.
Pisaliśmy już o różnych nurtach terapeutycznych, ich specyfikacji, sposobach i technikach pracy oraz problemach, na które są w stanie odpowiedzieć najefektywniej. Dziś chcielibyśmy zastanowić się nad jeszcze jedną kwestią, która może mieć wpływ na terapię, a mianowicie: czas. Terapia po pracy, rano czy wieczorem? Kiedy najlepiej umówić dla siebie sesję terapeutyczną?
Chronotyp i rytmy biologiczne – o jakiej porze najlepiej wybrać terapię?
Człowiek spostrzega czas – bardziej i mniej świadomie – na wielu różnych poziomach: neurobiologicznym, poznawczym, ale też egzystencjalnym. Żyjemy w czasie i jednocześnie nim zarządzamy, a w świecie, który ma tendencje do nieustannego przyspieszania, warto zadbać o swój komfort w zgodnym z własnymi preferencjami planowaniu dnia.
Na poziomie biologicznym działa nasz wewnętrzny zegar ciała, czyli chronotyp – determinuje, kiedy jesteśmy najbardziej sprawni emocjonalnie i poznawczo. W literaturze wyróżnia się m.in. trzy typy: poranne, wieczorne i pośrednie:
- Osoby poranne (“skowronki”) odczuwają największą klarowność myślenia i stabilność emocjonalną przed południem. Zbadano, że łatwiej im przetwarzać informacje, podejmować decyzje i angażować się w terapię w godzinach 8-12.
- Osoby wieczorne (“sowy”) lepiej funkcjonują po południu i wieczorem – ich koncentracja i motywacja wzrasta z upływem dnia . Dla nich sesje od 15.00 w górę mogą być najbardziej efektywne.
Nowe badania analizujące związki pomiędzy chronotypem a porą sesji terapeutycznych (np. w kontekście leczenia depresji) wskazują, że synchronizacja czasu terapii z chronotypem pacjenta może intensyfikować efekty terapeutyczne.
Dla kogo najlepsza terapia przedpołudniowa?
- Poranne typy chronobiologiczne: lepiej przyswajają wczesne sesje.
- Osoby z problemami wahań nastroju: stabilne poranki mogą wspierać regulację emocji.
- Seniorzy: często ich rytm dobowy jest bardziej dopasowany do wcześniejszego czasu – poranna terapia może być dla nich szczególnie korzystna.
Dla kogo najlepsza terapia popołudniowa?
- Wieczorne typy chronobiologiczne: wykazują najwyższą sprawność po południu.
- Osoby pracujące do późnego popołudnia: sesje po pracy pozwalają lepiej skupić się na terapii i odciąć od stresu zawodowego.
Aspekt czasowy w terapii rodzin i terapii dzieci
Rodziny z dziećmi często miewają napięty harmonogram: poranki są intensywne, dzień wypełniają obowiązki takie jak praca i szkoła, a wieczory są czasem na zajęcia dodatkowe czy wspólne rodzinne aktywności. Jak zatem zaplanować terapię?
- Poranna terapia (8:00-10:00): dobra dla rytmicznego startu dnia, ale wymaga szybkiej organizacji logistyki porannej,
- Popołudniowe sesje (16:00-19:00): zazwyczaj lepiej pasują do szkolnego rytmu dzieci – rodzice mogą być po pracy, dzieci po lekcjach.
Kluczowe jest wypracowanie stałego rytuału rodzinnego, który pozwoli dzieciom i rodzicom poczuć się bezpiecznie i przewidywalnie – co wzmacnia efekt terapii.
Wygospodarowanie czasu na terapię oraz stopniowe budowanie nawyku uczęszczania na nią (choćby poprzez spotkania cykliczne) przynosi wielorakie korzystne efekty:
- Lepsza organizacja dnia i życia osobistego – stały termin terapii wprowadza strukturę i porządek do tygodnia, co sprzyja poczuciu kontroli i bezpieczeństwa.
- Zmniejszenie napięcia i stresu – świadomość, że jest wyznaczony czas na „rozładowanie” emocjonalne i refleksję, działa kojąco nawet poza sesją.
- Trening cierpliwości i wytrwałości – systematyczność uczy, że zmiana wymaga czasu i nie dzieje się od razu, co przekłada się na zdrowsze podejście do własnych emocji.
- Wzrost samoświadomości w czasie – cotygodniowe sesje pomagają lepiej dostrzegać, jak zmieniamy się z tygodnia na tydzień, co buduje poczucie sprawczości.
- Wytworzenie przestrzeni „tylko dla siebie” – wyznaczony czas na terapię to moment oderwania się od obowiązków i koncentracji na własnych potrzebach.
- Zwiększenie odporności psychicznej w dłuższej perspektywie – systematyczna praca nad sobą wpływa na lepsze radzenie sobie z trudnościami także w przyszłości.
Bibliografia
- Balter, L.J.T., Holding, B.C., Petrovic, P. et al. The rhythm of mental health: the relationship of chronotype with psychiatric trait dimensions and diurnal variation in psychiatric symptoms. Transl Psychiatry 14, 237 (2024). https://doi.org/10.1038/s41398-024-02943-7
- Gulla, Bożena, and Kinga Tucholska. Psychologia czasu w kontekście zdrowia i choroby. Kraków : Uniwersytet Jagielloński, 2019. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/104360.
- Montaruli A, Castelli L, Mulè A, Scurati R, Esposito F, Galasso L, Roveda E. Biological Rhythm and Chronotype: New Perspectives in Health. Biomolecules. 2021 Mar 24;11(4):487. doi: 10.3390/biom11040487. PMID: 33804974; PMCID: PMC8063933.
- Parky H. Lau, Robert D. Levitan, Lena C. Quilty, Stefan Kloiber, Gwyneth Zai, Judith M. Laposa, The relationship between chronotype and treatment time of day on post-treatment depression symptom severity for depressed patients receiving cognitive behavioural therapy, Journal of Affective Disorders, Volume 368, 2025, Pages 366-372, ISSN 0165-0327, https://doi.org/10.1016/j.jad.2024.09.121.
- Zou H, Zhou H, Yan R, Yao Z, Lu Q. Chronotype, circadian rhythm, and psychiatric disorders: Recent evidence and potential mechanisms. Front Neurosci. 2022 Aug 10;16:811771. doi: 10.3389/fnins.2022.811771. PMID: 36033630; PMCID: PMC9399511.